თა­მარ და­დი­ანი

სა­ერ­თა­შო­რი­სო ჟურ­ნალ "Journal of Human Evolution"-ში გა­მოქ­ვეყ­ნდა თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის მე­დი­ცი­ნის ფა­კულ­ტე­ტის მოწ­ვე­ული დოქ­ტო­რის ანა მარ­გვე­ლაშ­ვი­ლის სტატია „ად­რე­ული თა­ვის ქა­ლა დმა­ნი­სი­დან: ინ­ტერ­პერ­სო­ნა­ლუ­რი ძა­ლა­დო­ბა, ავ­ად­მყო­ფო­ბა და მტა­ცებ­ლის სა­ვა­რა­უდო კვა­ლი ად­რე­ულ ჰო­მო­ზე". სტა­ტი­ის თა­ნა­ავ­ტო­რე­ბი არი­ან: მარ­თა ტა­პე­ნი, ფი­ლიპ რა­იტ­მაიერი, ნი­კო­ლოზ წი­ქა­რი­ძე, და­ვით ლორ­თქი­ფა­ნი­ძე.

სტა­ტი­ის აბ­სტრაქ­ტი დმა­ნი­სის ტე­რო­ტო­რი­აზე აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ად­რე­ული ად­ამი­ან­ებ­ის სა­ვა­რა­უდო გარ­დაც­ვა­ლე­ბის მი­ზე­ზე­ბის შე­სა­ხებ გვი­ამ­ბობს. ეს აღ­მო­ჩე­ნა 1.77 მი­ლი­ონი წლით თა­რიღ­დე­ბა და ერთ-ერ­თი სა­უკ­ეთ­ეს­ოდ შე­მო­ნა­ხუ­ლი არ­ქე­ოლ­ოგი­ური ძეგ­ლია მსოფ­ლი­ოში. დმა­ნის­ში მი­ნი­მუმ ხუ­თი ინ­დი­ვი­დია აღ­მო­ჩე­ნი­ლი — ხუ­თი თა­ვის ქა­ლა, ოთხი ქვე­და ყბა და ას­ამ­დე ჩონ­ჩხის ძვა­ლი. ხუ­თი­ვე ინ­დი­ვი­დი სხვა­დას­ხვა ას­აკ­ისაა: ბავ­შვი, ახ­ალ­გაზ­რდა, ზრდას­რუ­ლი და მო­ხუ­ცი. ის­ინი ერთ პა­ლე­ოდ­ემს მი­ეკ­უთ­ვნე­ბი­ან.

აბ­სტრაქ­ტში ას­ევე სა­უბ­არია მა­შინ­დე­ლი დმა­ნი­სე­ლი ად­ამი­ან­ებ­ის საცხოვ­რე­ბე­ლი გა­რე­მოს შე­სა­ხებ და ყუ­რადღე­ბა მახ­ვილ­დე­ბა იმ სა­შიშ­რო­ებ­ებ­ზე, რაც ამ გა­რე­მოს­თვის, დმა­ნი­სის კლი­მა­ტუ­რი პი­რო­ბე­ბის და ფა­უნ­ის­თვის იყო და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი. სა­ვა­რა­უდ­ოდ, სწო­რედ ეს საფ­რთხე­ები გახ­და იმ ად­ამი­ან­ებ­ის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის მი­ზე­ზე­ბი, ვის თა­ვის ქა­ლებ­საც იკ­ვლევ­დნენ მეც­ნი­ერ­ები.

„დმა­ნი­სე­ლი ად­ამი­ან­ის ერთ-ერთ თა­ვის ქა­ლა­ზე (D2280) ოთხი და­ზი­ან­ება აღ­მოჩ­ნდა. კვლე­ვებ­მა აჩ­ვე­ნა, რომ სამ შემ­თხვე­ვა­ში ამ და­ზი­ან­ებ­ებ­ის წყა­რო ტრავ­მუ­ლია. ის­ინი, სა­ვა­რა­უდ­ოდ, ად­ამი­ან­ებს შო­რის ძა­ლა­დო­ბი­სას თა­ვის ქა­ლა­ზე ბლაგ­ვი იარ­აღ­ით მი­ყე­ნე­ბუ­ლი ტრავ­მე­ბია. ეს ტრავ­მე­ბი სი­ცოცხლის­თვის სა­ში­ში და სა­სიკ­ვდი­ლო არ იყო, რად­გან არც მა­თი ზო­მაა დი­დი და თა­ნაც მოგ­ვი­ან­ებ­ით შე­ხორ­ცე­ბუ­ლი­ცაა. მე­ოთხე დე­ფექ­ტი გა­მორ­ჩე­ულია და­ნარ­ჩე­ნი სა­მის­გან. და­ზი­ან­ებ­ული ად­გი­ლის ფსკე­რი გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია, ამ­იტ­ომ ტრავ­მის გარ­და სხვა­დას­ხვა პა­თო­ლო­გი­ის გა­მო­რიცხვა და დი­ფე­რენ­ცი­ალ­ური დი­აგ­ნო­ზის გა­ტა­რე­ბა მკვლევ­რე­ბის­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო იყო. ამ ტრავ­მე­ბის მი­ზე­ზი შე­იძ­ლე­ბა ყო­ფი­ლი­ყო კის­ტა, მე­ტას­ტა­ზუ­რი სიმ­სივ­ნე და ის­ეთი ინ­ფექ­ცი­ური და­ავ­ად­ებ­ები, რო­გო­რი­ცაა ტუ­ბერ­კუ­ლო­ზი ან ტრე­პო­ნე­მა­ტო­ზი. ას­ევე, შე­საძ­ლე­ბე­ლია, ერთ-ერ­თი ინ­დი­ვი­დის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის მი­ზე­ზი გი­გან­ტუ­რი მტა­ცებ­ლის ან ლე­ში­ჭა­მია მტა­ცებ­ლის თავ­დას­ხმა ყო­ფი­ლი­ყო“, — ვკითხუ­ლობთ სტა­ტი­ის აბ­სტრაქ­ტში.

სა­ბო­ლო­ოდ, კვლე­ვე­ბით დად­გინ­და, რომ ად­რე­ულ ად­ამი­ან­ებს ჰქონ­დათ ერ­თმა­ნეთ­თან ფი­ზი­კუ­რი კონ­ფლიქ­ტე­ბი, სა­ვა­რა­უდ­ოდ, სნე­ულ­დე­ბოდ­ნენ ინ­ფექ­ცი­ური და­ავ­ად­ებ­ებ­ით და დი­დი მტა­ცებ­ლე­ბის მსხვერ­პლნიც ხდე­ბოდ­ნენ.

სტა­ტი­ის ავ­ტო­რი ანა მარ­გვე­ლაშ­ვი­ლი არ­ის ექ­იმი-სტო­მა­ტო­ლო­გი, თსუ-ის მე­დი­ცი­ნის ფა­კულ­ტე­ტის მოწ­ვე­ული დოქ­ტო­რი, სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყვე­ლო მეც­ნი­ერ­ებ­ათა დოქ­ტო­რი, სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­ოვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ის უფ­რო­სი მეც­ნი­ერ-თა­ნამ­შრო­მე­ლი.

სტა­ტი­ის სა­ნა­ხა­ვად გა­და­დით ლინ­კზე: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047248422000409